Hợp đồng tương lai (futures contract) là loại hợp đồng đặc trưng trong đầu tư hàng hóa. Trong bài viết này, Hitech Finance sẽ giới thiệu đến các nhà đầu tư về khái niệm, phân loại và đặc điểm của hợp đồng tương lai.
Hợp đồng tương lai là gì?
Hợp đồng tương lai là gì? Hợp đồng tương lai là một dạng hợp đồng đặc biệt, trong đó đối tượng của hợp đồng được xác định giá trị tại một thời điểm nhất định trong tương lai. Cụ thể, hợp đồng tương lai là một hợp đồng chuẩn hóa giữa bên bán và bên mua về việc giao dịch một tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá xác định trước.
Hợp đồng tương lai thường được dùng trong lĩnh vực đầu tư hàng hóa phái sinh và đầu tư chứng khoán phái sinh. Khi tham gia vào hợp đồng tương lai, bên mua và bên bán đều được biết trước về:
- Loại hàng hóa (tài sản) mua – bán của hợp đồng
- Khối lượng hàng hóa (tài sản) các bên muốn giao dịch.
- Thời điểm diễn ra giao dịch đó.
- Giá sản phẩm.
Ví dụ về hợp đồng tương lai: Vào ngày 01/09, A muốn bán 10 kg Ngô giao hàng sau 1 tháng, giá 5000đ/kg thông qua Sở giao dịch hàng hóa. B muốn mua 10 kg Ngô của A. B mở tài khoản tại Sở giao dịch hàng hóa, B mua 10 kg Ngô của A và trở thành chủ sở hữu của 10 kg Ngô đó. Sau 1 tháng, nếu B chưa chuyển giao 10 kg Ngô trên cho người khác trên thị trường, A sẽ giao hàng cho B và B là người nhận hàng.
Các loại hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai được phân loại dựa trên các tài sản cơ sở (ví dụ: hàng hóa, tiền tệ, chỉ số cổ phiếu, trái phiếu…) cho hợp đồng.
Hợp đồng tương lai hàng hóa
Hàng hóa được giao dịch ở loại hợp đồng này thường là nông sản, nguyên liệu công nghiệp, kim loại và năng lượng.
- Nhóm các nông sản gồm ngũ cốc, bột, dầu, gia súc, thịt gia súc, gỗ, bông,
- Nhóm các nguyên liệu công nghiệp cà phê, ca cao…
- Nhóm các sản phẩm kim loại gồm vàng, bạc, nhôm, platinum, palladium, chì, niken, thiếc, kẽm và đồng.
- Nhóm sản phẩm năng lượng chủ yếu gồm dầu nóng, dầu thô, khí thiên nhiên, xăng không chì, than, propane và điện.
Thông thường, các hợp đồng tương lai đối với hàng hóa cơ bản có thể được chuyển giao vật chất khi đáo hạn.
Hợp đồng tương lai tiền tệ
Hợp đồng tương lai tiền tệ, hay là hợp đồng tương lai ngoại hối là thỏa thuận về việc mua hoặc bán một loại tiền tệ cơ sở với tỷ giá cố định vào một thời điểm xác định trong tương lai. Như vậy, về bản chất, tài sản cơ sở của hợp đồng tương lai tiền tệ chính là một tỷ giá hối đoái giữa một loại ngoại tệ cụ thể với đồng tiền thanh toán.
Ví dụ: Một công ty vận tải vì muốn bảo đảm giá nhiên liệu không bị gia tăng bất ngờ, có thể tiến hành thực hiện hợp đồng mua nhiên liệu giao vào một thời điểm tương lai, với một mức giá được xác định trước đó. Giả sử một nhà phân phối nhiên liệu có thể bán một hợp đồng tương lai để đảm bảo nó có một thị trường ổn định cho nhiên liệu và để bảo vệ chống lại sự giảm giá bất ngờ. Cả hai bên đều đồng ý về các điều khoản cụ thể: Mua (hoặc bán) 1.000 thùng nhiên liệu, giao hàng sau 90 ngày, với mức giá 50 USD/thùng. Nếu sau 90 ngày giá dầu giảm từ $ 50 mỗi thùng xuống còn $ 49, thì người bán sẽ thu lời được $ 1.000. Ngược lại, nếu hợp đồng tăng từ $ 50 lên $ 51, người bán sẽ lỗ $ 1.000.
Hợp đồng tương lai lãi suất và hợp đồng tương lai trái phiếu
Hợp đồng tương lai lãi suất là loại chứng khoán phái sinh có thể được sử dụng để đối phó với những biến động của lãi suất ngắn hạn (kỳ hạn dưới 1 năm) trong khi hợp đồng tương lai trái phiếu thường gắn liền với thị trường công cụ nợ kỳ hạn từ 1 năm trở lên. Theo đó, ở hợp đồng tương lai lãi suất, tài sản/ công cụ cơ sở thường thấy bao gồm tín phiếu kho bạc, các khoản tiền gửi (ví dụ: tiền gửi bằng đồng đôla Mỹ ở các thị trường ngoài nước Mỹ)….
Với hợp đồng tương lai trái phiếu, tài sản cơ sở của hợp đồng thường là trái phiếu chính phủ (có thể được lựa chọn với những thời hạn trái phiếu khác nhau).
Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu
Tài sản cơ sở của loại hợp đồng tương lai này là một chỉ số cổ phiếu nhất định. Các chỉ số cổ phiếu được chọn có thể là chỉ số chung toàn thị trường, chỉ số ngành hay chỉ số được tính từ một nhóm/rổ cổ phiếu nào đó.
Các hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu được thanh toán bằng tiền khi đáo hạn, tức là không diễn ra sự chuyển giao danh mục cổ phiếu cấu thành chỉ số cơ sở giữa các bên tham gia hợp đồng.
Hợp đồng tương lai cổ phiếu
Đây là nhóm hợp đồng tương lai xây dựng cho các cổ phiếu riêng lẻ. Cổ phiếu cơ sở của hợp đồng là những cổ phiếu được niêm yết trên các sở giao dịch chứng khoán và thường đòi hỏi phải đáp ứng những tiêu chuẩn nhất định, đặc biệt là về tính thanh khoản trên thị trường.
Đặc điểm của hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai có đặc điểm nổi bật so với các hình thức đầu tư khác hiện nay. Khác với chứng khoán cơ sở, hình thức đầu tư này có nhiều ưu điểm hơn so với các hình thức đầu tư khác. Dưới đây là những đặc điểm của hợp đồng tương lai:
Tính chuẩn hóa
Hợp đồng tương lai là một công cụ được niêm yết và giao dịch trên sở giao dịch chứng khoán phái sinh. Vì vậy, đặc điểm hợp đồng tương lai là các điều khoản của hợp đồng đều được chuẩn hóa.
Cụ thể, sở giao dịch nơi niêm yết hợp đồng tương lai sẽ quy định cụ thể các nội dung chi tiết của một hợp đồng, như: loại và chất lượng tài sản cơ sở, quy mô của hợp đồng (số lượng tài sản cơ sở giao dịch tương ứng với một hợp đồng), cách thức giao – nhận cũng như thanh toán giữa hai bên khi hợp đồng đáo hạn…
Được niêm yết
Được niêm yết và tiêu chuẩn trên Sở giao dịch chứng khoán phái sinh. Vì vậy, đối tượng của các hợp đồng tương lai luôn phải tuân thủ các điều kiện nhất định để đảm bảo an toàn và hạn chế rủi ro so với các thị trường khác.
Bù trừ và ký quỹ
Trên thị trường hợp đồng tương lai, ký quỹ là biện pháp bảo đảm việc thực hiện nghĩa vụ mang tính bắt buộc theo hợp đồng đối với cả bên mua và bên bán khi hợp đồng được thanh toán. Nhà đầu tư tham gia thị trường này phải đáp ứng các yêu cầu về ký quỹ do sở giao dịch và trung tâm thanh toán bù trừ quy định cụ thể cho từng loại HĐTL.
Hợp đồng tương lai yêu cầu các bên tham gia thực hiện ký quỹ để:
- Đảm bảo việc thanh toán mang tính bắt buộc.
- Thanh toán và bù trừ theo giá thực tế hằng ngày và sẽ thông báo lỗ lãi vào tài khoản ký quỹ của nhà đầu tư theo giá thực tế và gọi ký quỹ bổ sung khi cần. Do đó làm giảm rủi ro mất khả năng thanh toán của các bên tham gia.
Dễ đóng vị thế
Nhà đầu tư tham gia HĐTL có thể thực hiện đóng vị thế bất cứ lúc nào bằng cách tham gia vị thế ngược đối với hợp đồng tương lai tương tự. Từ đó, giúp người sử dụng hợp đồng tương lai linh hoạt trong việc sử dụng vốn.
Đòn bẩy tài chính
Khi tham gia thị trường hợp đồng tương lai nhà đầu tư có khả năng thu được những khoản lợi nhuận hết sức ấn tượng với số vốn nhỏ (so với việc đầu tư trên thị trường tài sản cơ sở).
Một nhà đầu tư muốn mua hay bán hợp đồng tương lai chỉ cần đáp ứng yêu cầu ký quỹ với tính chất là khoản cam kết tài chính đảm bảo thực hiện hợp đồng.
Khi dự đoán của nhà đầu tư về biến động giá của tài sản cơ sở trở thành hiện thực, nhà đầu tư sẽ kiếm được lợi nhuận từ vị thế hợp đồng tương lai mà mình nắm giữ. Do hiệu ứng đòn bẩy của khoản tiền ký quỹ, mức sinh lời trên thị trường này thường cao hơn nhiều so với mức sinh lời trên thị trường tài sản cơ sở.
Tính cam kết về việc thực hiện nghĩa vụ trong tương lai
Khi giao dịch HĐTL, cả hai bên giữ vị thế mua và bán của hợp đồng đều bị ràng buộc bởi những quyền và nghĩa vụ nhất định.
Cụ thể, khi đáo hạn HĐTL, bên bán có nghĩa vụ giao một khối lượng tài sản cơ sở xác định cho bên mua và có quyền được nhận tiền từ bên mua còn bên mua có nghĩa vụ trả tiền theo thỏa thuận trong HĐTL và nhận tài sản chuyển giao từ bên bán.
Tính thanh khoản
Thông thường các hợp đồng tương lai đều được cung cấp đầy đủ thông tin về hoạt động mua bán tại các sàn giao dịch chứng khoán phái sinh. Vì vậy, các nhà đầu tư có thể mở và đóng vị thế một cách dễ dàng, kiểm soát quá trình đầu tư thuận tiện hơn.
Bài viết liên quan